Di destpêka nivîsê de hewceye em bi bîr bînin ku li tevahiya welat rewşek aloz heye, karesatên xwezayî li her çar aliyan pêk tên. Li aliyekî daristan dişewitin li aliyê din lehî radibin. Di her dû aliyan de jî hin tiştên hevpar hene mîna xerabûna hevsenga xwezayê, rewşa neyênî ya gelê li herêmê û hwd. derdikevin holê…
Tişteka ku zirar dît zû bi zû bi xwe ve nayê, darên li wan daristanan ku bi salane mezin dibin bi agirekî ji holê radibin, xaniyekî ku bi keda salan hatî avakirin di lehîyekî de serobino dibe.
Her wiha ziman jî wiha ye. Ger zimanê gelekî ji holê rabe, di derbarê wî gelî de çi li holê dimîne?
Ger civakek bi zimanê xwe neaxife, wê demê nikare bi çanda xwe, kevneşopiyên xwe bijî. Em dikarin bibêjin ku dema zimanê tê axaftin digûhere bi xwe re ferasetê jî heta astekî diguherîne.
De ka em werin li halê xwe binêrin. Li Batmanê roj bi roj rêjeya axaftina bi Kurdî kêm dibe. Em hemû di jiyana xwe ya rojane de dibin şahidê vê yekê. Li kûçe û kolanan, li bazaran û ya herî girîng jî di nava malan de em êdî bi zimanê xwe yê dayikê naaxifin.
Civaknasê Tunisî Îbn-î Haldun, beriya çend sed sal vêga behsa vê rewşê dike. Haldun dibêje, civakên ku di hêla serweriyê de bindest in, him di hêla hişî-feraset him jî di hêla dîtbarî de dixwazin xwe bişibînin yên serdest. Îbn-î Haldun van tespîtan beriya 700 sal vêga dike û bi qasî em dibînin ev yek hîn jî derbasdar e.
Yek ji mijarek ku dibe sedem axaftina zimanê Kurdî di civaka me de kêm dibe jî jinên civaka me ne. Bi taybet axaftina wan ya ziman, xortên ciwan jî teşwîk dike. Kê di vê mijarê de çi dibêje bila bibêje lê rastiyek wiha heye û beriya hemû dînamîkên otoasîmîlasyonê, ev xala li jor behsa wê hatî kirin xalek serekeye di vê mijarê de.
Û jixwe derdê kesên ku axaftina Kurdî mîna şermekê dibînin… Ew kes axaftina Tirkî jî mîna luksekî dibînin. Dîrok di gelek aliyan de xwe dûbare dike. Di navbera 1740 û 1748’an de dema Frensa û Awustirya şer dikirin, di hemû şevhûbêrkên burjuvaziya Awustiryayiyan de bi zimanê Fransî dihat axaftin. Ma çi tişteka sosret e newsa? Li hêlekî li hemberî welatê Awustiryayiyan şerek heye û Awustiryayî bi zimanê dagirkerên xwe diaxifin…
Musa Anter di civatek xwe de wiha dibêje, dayikên ku bi Tirkî nizanin zarokên ku bi Kurdî nizanin anîn dinê. Em li kal û pîrên xwe dinêrin, ew kesên ku çar gotinan bi Tirkî nizanin hewl didin bi zarokên xwe re, bi neviyên xwe re bi Tirkî biaxifin…
Mînak naqedin lê dema ziman çû wateya tu gotinên me namîne… Hewceye em zimanê xwe ji bîr nekin û nedin ji bîr kirin; ji ber ku dema ziman çû, wê demê mirovên ji xaka xwe, ji çanda xwe, ji civaka xwe qûtbûyî derdikevin holê… Mirovên wisa jî di demên pêş de gelek pirsgirêkên ciddî yên civakî dijîn ku em her roj di gelek nûçeyan de dibin şahidê vê yekê…
Yorumlar kapalı.